از آنجایی که ممکن است بسیاری از افراد تفاوت بین منتور و مشاور را ندانند و به اشتباه از این دو مفهوم به جای یکدیگر استفاده کنند، بهتر است ابتدا بطور مختصر با تفاوت منتورینگ و مشاوره آشنا شوید.
رابطه‌ها و جلسات منتورینگ عموما غیررسمی است و جلسات آن در محیط‌های مختلف برگزار می‌شود. همچنین مدت آن معمولا طولانی‌تر است. اما جلسات مشاوره حالت رسمی دارد، جلسات آن معمولا در دفتر مشاور برگزار می‌شود و مدت آن معمولاً به اندازه جلسات منتورینگ طولانی نیست.
با ذکر این توضیح مختصر در ادامه به موضوع اصل مقاله برمی‌گردیم و تفاوت کوچینگ و منتورینگ را بررسی خواهیم کرد.
تفاوت کوچینگ و منتورینگ
اغلب افراد تفاوت کوچینگ و منتورینگ را نمی‌دانند، یا به طور دقیق با این دو حوزه آشنایی ندارند و یا صرفا تجربه استفاده از یکی از آن‌ها را در زندگی فردی یا کسب و کار خود داشته اند. بنابراین برای اینکه تفاوت منتورینگ و کوچینگ را بدانیم باید ابتدا تعریف دقیقی از آن ها در ذهن داشته باشیم:
کوچینگ: فدراسیون بین المللی کوچینگ، این حوزه را اینگونه تعریف می‌کند: “کوچینگ یک نوع همکاری با مراجعین در یک فرآیند فکری و خلاقانه است که طی جلسات برگزار شده، پتانسیل شخصی و حرفه‌ای فرد ارتفا پیدا می‌کند”
منتورینگ: منتور یا راهنما یک مشاور باتجربه و قابل اعتماد در یک زمینه خاص است که سعی دارد دانش و تجربه خود را به اشتراک بگذارد. منتورینگ را اینگونه تعریف می‌کنند: “منتورینگ سیستم آموزش کارکنان است که بر اساس آن یک فرد با تجربه به عنوان مشاور، مسئولیت ارائه پشتیبانی و بازخورد دادن به فردی دیگر را به عهده می‌گیرد”
اما اگر هنوز تفاوت منتورینگ و کوچینگ را نفهمیده‌اید حق دارید؛ چراکه بررسی تعاریف آن‌ها نمی‌تواند گویای همه حقیقت باشد. شاید در ابتدا برای بررسی تفاوت کوچینگ و منتورینگ لازم باشد مقایسه‌ای اجمالی در مورد این دو رشته داشته باشیم.
۱. دوره زمانی
کوچینگ: یک دوره کوچینگ می‌تواند ۶ ماه تا ۱ سال ادامه داشته باشد. البته برای رسیدن به برخی از اهداف، این مدت می‌تواند طولانی‌تر شود.
منتورینگ: منتورینگ دوره طولانی مدت‌تری دارد و در اکثر مواقع ۱ تا ۲ سال طول می‌کشد.
۲. تمرکز
کوچینگ: کوچینگ بیشتر مبتنی بر عملکرد است و برای بهبود عملکرد حرفه‌ای در طول کار طراحی شده است.
منتورینگ: منتورینگ بیشتر مبتنی بر توسعه است؛ این یعنی نه تنها به عملکرد حرفه‌ای در شغل فعلی نگاه می‌کند، بلکه فراتر از آن، رویکردی جامع‌تر برای توسعه شغلی دارد.
۳. ساختار جلسات
کوچینگ: جلسات کوچینگ به‌صورت هفتگی، ۲ بار در ماه یا ماهانه برگزار می‌شوند.
منتورینگ: جلسات منتورینگ نظم خاصی ندارند و بر اساس نیاز برگزار می‌شوند.
۴. تجربه و تخصص
کوچینگ: کوچ‌ها به دلیل تخصصی که مانند رهبری، ارتباطات بین فردی و فروش دارند و همچنین نیازی که مراجع دارد استخدام می‌شوند.
منتورینگ: منتورها در یک زمینه خاص ارشد بوده و تخصص بیشتری نسبت به منتی‌ها یا راه‌جوها دارند. مراجع از تجربه منتور استفاده کرده و از آن الهام می‌گیرد.
۵. دستور جلسه
کوچینگ: دستور جلسه توسط کوچ و راه‌جو به صورت مشترک تنظیم می‌شود تا نیازهای خاص مراجع برآورده شود.
منتورینگ: دستور جلسه توسط راه‌جو تنظیم می‌شود و مربی از آن دستور کار تبعیت می‌کند.
۶. طرح سوالات
کوچینگ: کوچ با پرسیدن سوالاتی که ابزار کارش محسوب می‌شود به مراجع کمک می‌کند تا بتواند تصمیم بگیرد، تغییرات رفتاری لازم را ایجاد کرده و اقدام به عمل کند.
منتورینگ: در منتورینگ مراجع بیشتر سوال می‌پرسد تا بتواند از تجربه و تخصص منتور استفاده کند.
۷. نتیجه
کوچینگ: نتیجه کوچینگ کاملا مشخص است و در آخر نشانه‌هایی از بهبود و پیشرفت در حوزه عملکرد مورد نظر دیده می‌شود.
منتورینگ: نتیجه منتورینگ بیشتر منتهی به پیشرفت کلی می‌شود و نتیجه خاص و مشخص یا تغییر رفتاری در آن دیده نمی‌شود.
۸. تخصص
کوچینگ: یک مربی کوچ باید دوره‌های خاصی را بگذراند و مدارکی که برای کوچینگ لازم است را کسب کند.
منتورینگ: یک مربی منتورینگ یا همان منتور برای مشاوره و تعلیم دادن نیاز به مدرک معتبر ندارد.
در نمودار زیر که اغلب برای نشان دادن تفاوت کوچینگ و منتورینگ استفاده می‌شود، می‌توان مشاهده کرد که نمودار از دستوری (منتورینگ) به غیر دستوری (کوچینگ) تغییر می‌کنند. همانطور که می‌بینید، در سمت منتورینگ و دستوری، موضوع و مساله، آموزش و گفتن است؛ در حالی که وقتی به مرحله غیر دستوری و متمرکز بر کوچینگ می‌رسیم، بازتاب و افزایش آگاهی بیشتری را می‌بینیم.
تفاوت جلسات کوچینگ و منتورینگ
پس از بررسی تفاوت کوچینگ و منتورینگ و مقایسه مختصر آن‌ها بهتر است بدانیم کدامیک از آن‌ها در شرایط خاص بهترین گزینه هستند.
چه زمانی کوچینگ بهترین راه حل است؟
برای اینکه تفاوت کوچینگ و منتورینگ را بیشتر متوجه شویم بهتر است ابتدا بدانیم بهتر است چه زمان‌هایی از کوچینگ بهره ببریم.
زمانی‌که می‌خواهید استعداد خام را به یک مهارت جدید خاص تغییر دهید.
وقتی می‌خواهید یک فرد حرفه‌ای با تجربه را با یک مهارت جدید یا تازه تقویت کنید.
زمانی‌که می‌خواهید به افرادی که انتظارات یا اهداف را برآورده نمی‌کنند کمک کنید.
برای کمک به رهبران در رویارویی با تغییرات بزرگ از طریق ادغام یا اکتساب، مانند مدیریت تیم‌های کاری جدید.
زمانی که می‌خواهید یک متخصص برای پیشرفت سازمان آماده کنید.
برای بهبود رفتار در یک دوره زمانی کوتاه، مانند مربیگری یک مدیر اجرایی برای صحبت با رسانه در مورد یک موضوع خاص.
مهارت‌های لازم برای کوچینگ
برای درک بهتر تفاوت کوچینگ و منتورینگ لازم است مهارت‌هایی که یک کوچ یا مربی کوچینگ باید داشته باشد را نیز بشناسید:
ایجاد یک رابطه برابر که در آن کوچ و مراجع درک و احترام متقابلی داشته باشند.
باید توانایی به حداکثر رساندن منابع الهام بخشیدن را داشته باشد.
کوچ باید بتواند نقاط قوت مراجع را بررسی کند و او را به چالش بکشد تا بتواند فرد را به سمت بالا و جایگاه بهتری سوق دهد.
باید مهارت مقابله مستقیم با مشکلات و شناسایی آن‌ها را داشته باشد و به مراجع اجازه دهد که روی آن‌ها تمرکز بیشتری داشته باشد.
باید توانایی بالا بردن آگاهی و مسئولیت مراجع فردی یا سازمانی که با آن سر و کار دارد را داشته باشد.
باید بتواند بین مهارت‌های بین فردی و مهارت‌های عملی ارتباط بر قرار کند تا مباحث تئوری را به عمل نزدیک‌تر کند.
انتخاب کوچینگ
چه زمانی منتورینگ بهترین راه حل است؟
به دلیل تفاوت کوچینگ و منتورینگ، بهتر است در زمان‌های مشخصی مانند موارد زیر از فنون منتورینگ بهره ببریم.
زمانی‌که می‌خواهید متخصصان با استعداد را تشویق کنید تا بر پیشرفت شغلی یا زندگی فردی خود تمرکز کنند.
وقتی می‌خواهید به افراد کمک کنید تا ببینند چه چیزی در شغل یا زندگی آن‌ها امکان‌پذیر است.
زمانی‌که می‌خواهید توسعه رهبری حرفه‌ای را در خود یا سازمان گسترش دهید.
برای انتقال دانش از متخصصان ارشد به کارمندان.
وقتی می‌خواهید فرهنگ سازمانی را در شرکت خود گسترش دهید.
زمانی‌که می‌خواهید از فرآیند منتورینگ به عنوان ابزاری برای برنامه‌ریزی تعیین جانشین در یک سمت خاص استفاده کنید.
مهارت‌های لازم برای منتورینگ
بررسی مهارت‌هایی که هر کدام از مربیان این دو حوزه باید داشته باشند می‌تواند بهترین راهنما در درک بهتر تفاوت کوچینگ و منتورینگ باشد. در ادامه به بررسی مهارت‌هایی که یک منتور لازم دارد می‌پردازیم:
علاقه شدید برای کمک به دیگران یک امر مسلم است، این یک نقطه کلیدی برای شروع کار یک منتور است.
مهارت لازم دیگر داشتن تجربه، دانش، و بینش دست اول در حوزه‌ای است که قصد دارید در آن به دیگران راهنمایی و مشاوره ارائه دهید؛ زیرا راهنمایی‌های ارائه شده باید بر اساس توصیه‌ها و دانش دقیق و به روز انجام شود.
توانایی ایجاد ارتباط و داشتن مهارت‌های بین فردی
داشتن تعهد کاری و مسئولیت پذیری برای شروع و اتمام جلسات یادگیری
توانایی انرژی بخشی، تشویق و ایجاد انگیزه به مراجعان
توانایی کمک به شناسایی اهداف راه‌جو
کوچینگ و منتورینگ
پس از انتخاب کوچینگ و منتورینگ چه کارهایی باید انجام دهیم؟
پس از آگاهی از تفاوت کوچینگ و منتورینگ باید بر اساس نیازها و اهداف خود یکی از آن‌ها را برای ارتقاء خود انتخاب کنید. برای انتخاب بهترین گزینه و در طی جلساتی که با مربیان هر کدام از این حوزه‌ها برگزار می‌کنید باید به نکات زیر دقت کنید.
۱. با استفاده از مباحثی که در مورد تفاوت کوچینگ و منتورینگ گفته شد، تصمیم بگیرید که به چه کمکی نیاز دارید. آیا در تلاش هستید که بفهمید چگونه از نردبان شرکت بالا بروید؟ آیا می‌خواهید برای وظایف شغلی پرقدرت انتخاب شوید؟ آیا می‌خواهید مهارت‌های خود را بهبود ببخشید تا بتوانید موقعیت‌های بیشتری بدست آورید؟ آیا علاقه‌مند به گرفتن پست‌های بالاتر و بهتر در شغل خود هستید؟ وقتی تصمیم گرفتید که نیازتان چیست، با توجه به تفاوت کوچینگ و منتورینگ، بهترین حوزه را برای رشد و بهبود فردی انتخاب کنید.
۲. پس از انتخاب یکی از این دو حوزه باید سعی کنید به مربی در هر کدام از این حوزه ها اعتماد کنید و به آن احترام بگذارید تا بتوانید بر اساس تجربیات او و راهنمایی و تخصصی که دارد زندگی شخصی یا شغلی خود را ارتفا دهید.
۳. قوانین درستی برای جلسات خود را ایجاد کنید. تعیین کنید چند بار ملاقات خواهید کرد، رابطه شما چقدر طول خواهد کشید، نقش‌ها، اهمیت رازداری و روش‌های ترجیحی ارتباط و بازخورد را مشخص کنید.
۴. نتیجه مدنظرتان را تعیین کنید. می‌خواهید در پایان دوره چه اتفاقی برای شما بیفتد؟ این موضوع را با کوچ یا منتور خود در میان بگذارید.
۵. ذهن و قلب خود را باز کنید. یادگیری از کسی که تجربه بیشتری نسبت به شما دارد و می‌تواند موفقیت‌ها و شکست‌ها را آشکارا با شما به اشتراک بگذارد، یک امتیاز فوق‌العاده است. کلید به دست آوردن بهترین نتیجه از این جلسات، توانایی شما برای وارد شدن به یک رابطه با ذهن و قلب باز است. در تصمیم گیری‌های خود خیلی عجول نبوده و انتظارات غیر منتظره نداشته باشید.
سخن آخر
همانطور که می‌بینید، درگیر شدن با راهنمایی‌ها و مشاوره‌های یک مربی کوچینگ و منتورینگ می‌تواند زندگی حرفه‌ای و شخصی شما را به گونه‌ای بهبود بخشد که به تنهایی نمی‌توانید به آن دست یابید. با شناخت تفاوت کوچینگ و منتورینگ ذهن خود را به روی احتمالات باز نگه دارید. در آخر نیز لازم است از حضور و مشاوره بهترین مربیان در این حوزه‌ها استفاده کنید که دانش و تجربه کافی در این زمینه را داشته باشند.